စီးပြားပ်က္ကပ္ ၂.၀ ျဖစ္မွာလား (၃)?

[ သတိေပးခ်က္ - ကၽြန္ေတာ္ကုိယ္တုိင္ဟာစီးပြားေရးကၽြမ္းက်င္သူမဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာေရးတဲ့အခ်က္အလက္ေတြဟာ ဖတ္မိမွတ္မိတာေပၚမွာအေျခခံျပီး ကၽြန္ေတာ္ထင္တာကုိေရးတာျဖစ္တဲ့အတြက္ မွန္တယ္ မမွန္ဘူးဆုိတာ တာ၀န္မယူႏုိင္ပါဘူး :) ]

အိမ္၀ယ္သူကုိ ေငြေခ်းျပီးတဲ့ေနာက္မွာ ဘဏ္ရဲ့လက္ထဲမွာ အေႄကြးစာရြက္က်န္ေနျပီး ေငြေခ်းသူက လစဥ္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိေငြထုတ္ေခ်းတဲ့ဘဏ္ (originating bank) က ေငြေခ်းသူလူမ်ဳိးေပါင္းစုံရဲ့ ဆုိးဒဏ္၊ ေကာင္းဒဏ္ကုိ ခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေခ်းသူက ျပန္မဆပ္ရင္ အိမ္ကုိျပန္သိမ္းျပီး ဘဏ္ကေလလံတင္ ျပန္ေရာင္းစားေပါ့။ အိမ္ကုိျပန္မသိမ္းခင္မွာေတာ့ လအတန္ၾကာ သတိေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလုိ အေႄကြးဆုံးႏိုင္တဲ့အႏၲာရာယ္အနည္းအမ်ားကုိ risk လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ေငြေခ်းသူရဲ့၀င္ေငြ၊ အလုပ္အကုိင္၊ လက္ထဲရွိေငြ စတာေတြေပၚမွာမူတည္ျပီး risk ကုိဆုံးျဖတ္တာေပါ့။ အႏၲာရာယ္ၾကီးရင္ ေငြလုံးလုံးမေခ်းရင္မေခ်းနဲ႔၊ ဒါမွမဟုတ္ အတုိးႏွုံး အမ်ားၾကီးနဲ႔ေခ်းေလ့ရွိပါတယ္။ ျပန္မဆပ္ရင္ ေငြလံုးလုံးဆုံးမွာျဖစ္တာေၾကာင့္ ေငြေခ်းေပးတဲ့ဘဏ္တစ္ခုအေနနဲ႔ ကုိယ့္ဆီကေငြေခ်းသူကုိ ေသေသခ်ာခ်ာစစ္ေဆးဖုိ႔ဆုိတာ အေရးၾကီးပါတယ္။

ဘဏ္ေတြက ၀င္ေငြမေကာင္းတဲ့သူေတြ၊ ဆင္းရဲတဲ့သူေတြေနတာမ်ားတဲ့ ေဒသရပ္ကြက္ကိုပုိက္ဆံမေခ်းခ်င္ဘူးေပါ့။ အေႄကြးဆုံးဖုိ႔လမ္းက မ်ားတာကုိ။ ဘဏ္ကပုိက္ဆံမေခ်းေတာ့ရပ္ကြက္ကလည္းပုိဆုိးလာတာေပါ့။ ဒီလုိေငြမေခ်းတဲ့ျပသနာ အရမ္းဆုိးခဲ့တာေၾကာင့္ ဆင္းရဲတဲ့ရပ္ကြက္ကလူေတြကုိ ေငြေခ်းဖုိ႔ "ေဒသ ျပန္လည္ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံေရး ဥပေဒ" (Community Reinvestment Act (CRA)) ကုိ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ သမၼတ ဂ်င္မီကာတာ လက္ထက္မွာ ျပထမ္းခဲ့ပါတယ္။ ဆင္းရဲ့တဲ့သူေတြ၊ ၀င္ေငြ မေကာင္းသူေတြ အိမ္ပုိင္ ယာပုိင္ျဖစ္ေအာင္ ရည္ရြယ္ခဲ့တဲ့ ဥပေဒျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဥပေဒက ေနာင္အႏွစ္ ၃၀ ေလာက္ၾကာတဲ့အခါ subprime crisis ျဖစ္ေစဖုိ႔ ဖန္တီးေပးခဲ့တဲ့ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ဘဏ္မွာ ေငြေခ်းလုပ္ငန္းတြင္က်ယ္လာရင္ ေငြလည္ပတ္တာအခက္အခဲေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ တုိင္းျပည္စီးပြားေရးေကာင္း၊ လူေတြ၀င္ေငြ ေကာင္း၊ အိမ္ေတြ၀ယ္ၾကတဲ့အခါ ဘဏ္အေနနဲ႔ေခ်းေငြနဲ႔၊ လက္ထဲရွိေငြမမွ်ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။ (ဥပမာ - အိမ္တလုံးအတြက္ေခ်းရတာ က ၅ သိန္းေလာက္ျဖစ္ျပီး၊ တစ္လျပန္ရတာက ၃ ေထာင္ ေလာက္ရွိမွာျဖစ္ပါတယ္၊)
ဒီလုိျပသနာမ်ဳိးမျဖစ္ေအာင္လုိ႔ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ေလာက္ကတည္းက အိမ္ေခ်းေငြအေႂကြးစာရြက္ေတြကုိ တနည္းနည္းနဲ႔ ျပန္လည္ေရာင္းခ်တဲ့ နည္းလမ္းေတြစတင္ခဲ့ပါတယ္။ (စာညြန္း)။ အေမရိကန္အစုိးရက တုိက္ရုိက္ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ Freddie Mac နဲ႔ Fannie Mae ဘဏ္ ၂ ခုကုိတည္ေထာင္ခဲ့ျပီး အိမ္၀ယ္ဖုိ႔ ေငြထုတ္ေခ်းတဲ့ဘဏ္ေတြက အေႄကြးစာရြက္ေတြကုိ ျပန္၀ယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ရည္ရြက္ခ်က္ကေတာ့ ေငြေခ်းသူကုိ တုိက္ရုိက္ထုတ္ေခ်းတဲ့ ဘဏ္ (originating bank) ေတြရဲ့ ၀င္ေငြ ထြက္ေငြလည္ပတ္မွုကုိ အဆင္ေျပေအာင္လုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကမွာရွိတဲ့ ဘဏ္ အမ်ဳိးအစား၂ ခုကုိ ခြဲျခားေျပာဖုိ႔လုိပါလိမ့္မယ္။ ပထမတမ်ဳိးက ေငြစုေငြေခ်းဘဏ္ (သုိ႔) အမ်ားသုံးဘဏ္ (commercial/consumre bank)၊ ဒုတိယတမ်ဳိးက ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ (investment bank) တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ Mortgage ထုတ္ေခ်းတာက ပထမအမ်ဳိးအစားဘဏ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
ႏွစ္မ်ဳိးလုံး လုပ္ၾကတဲ့ အရမ္းၾကီးတဲ့ ဘဏ္တခ်ဳိ႕လည္းရွိပါတယ္၊ (Citigroup, JP Morgan Chase, Bank Of America) တုိ႔လုိမ်ဳိးေပါ့။ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ေတြရဲ့အဓိကလုပ္ငန္းေတြကေတာ့ ကုမၸဏီတစ္ခုနဲ႔ တစ္ခုေပါင္းရင္၊ တစ္ခုက တစ္ခုကုိ၀ယ္ရင္ အၾကံေပးတာတုိ႔၊ ပုဂၢလိကပုိင္ ကုမၸဏီတစ္ကုိ အမ်ားပုိင္လုပ္ေပးတာတုိ႔ (IPO - Initial Public Offering) ၊ အရမ္းခ်မ္းသာသူေတြရဲ့ ေငြကုိရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံဖုိ႔အၾကံေပးတာတုိ႔ စတဲ့အလုပ္ေတြလုပ္ပါတယ္။ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ေတြက အိမ္၀ယ္ဖုိ႔ ေငြထုတ္မေခ်းသလုိ၊ ေငြစုဘဏ္လုိ ပုိက္ဆံသြားစုလုိ႔လည္းမရပါဘူး။

အေမရိကမွာ အၾကီးဆုံး ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ေတြကေတာ့
၁၊ Goldman Sachs
၂၊ (Merill Lynch)
၃၊ Morgan Stanley
၄၊ (Lehman Brothers)
၅၊ (Bear Sterns)
တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၉၀ ခုႏွစ္ ေနာက္ပုိင္းကစလုိ႔ အိမ္ေစ်းေတြတရိပ္ရိပ္နဲ႔တက္လာျပီး လူတုိင္းလုိလုိအိမ္၀ယ္လာၾကတဲ့အခ်ိန္မွာ ေငြထုတ္ေခ်းတဲ့ဘဏ္ေတြမွာ လည္ပတ္ဖုိ႔၊ ေခ်းဖုိ႔ေငြေတြမ်ားမ်ားရဖုိ႔လုိလာပါတယ္။ ေငြရဖုိ႔အတြက္ အေႄကြးစာရြက္ေတြကုိ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ေတြလက္ထဲကုိ ေရာင္းျပီးေငြရွာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလုိအေႄကႊးစာရြက္ လက္အဆင့္ဆင့္လြဲေရာင္းတာကုိ "အဆင့္ဆင့္ ေငြေထာက္ပန္႔ျခင္း" (structured financing) လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္မွာ အထက္ကေဖၚျပခဲ့တဲ့ CRA ဥပေဒကုိ ျပင္ဆင္ျပီး အႏၲာရာယ္ ၾကီးတဲ့ အိမ္ေခ်းေငြအေႄကြးစာရြက္ေတြကုိ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုဘဏ္ေတြက ၀ယ္ယူခြင့္ေပးခဲ့ပါတယ္။ တနည္းေျပာရင္ေတာ့ အေႄကြးျပန္ဆပ္ဖုိ႔ သိပ္မေသခ်ာတဲ့လူေတြရဲ့ အေႄကြးစာရြက္ေတြကုိ လက္လြဲျပီးတဆင့္ဆင့္ေရာင္းၾကတာပါ။ အႏၲာရာယ္ၾကီးေလေလ အတုိးရတာမ်ားေလေလဆုိေတာ့ ေငြကုိျမင္ျပီး ေရွ.ေရွာက္ျဖစ္မယ့္ျပသနာကုိ မျမင္ကြယ္ရာျပဳထားၾကတာေပ့ါ။ အဆုိး၀ါးဆုံးျဖစ္ရင္ေတာင္
အိမ္ကုိျပန္ေရာင္းစာျပီး ပုိက္ဆံျပန္ရႏုိင္တာဘဲ၊ အိမ္ေစ်းဆုိတာၾကမွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ ယူဆခဲ့ၾကတယ္ထင္ပါရဲ့။